खपत हुने वस्तु उत्पादनमा डिडिसी उदासिन

यसवर्ष लस्सी उत्पादन गर्ने तयारीमा डिडिसी नेपालगन्ज

–वीरेन्द्र जैसी

दुग्ध बिकास संस्थान (डिडिसी), नेपालगन्ज दुग्ध बितरण आयोजना कोहलपुरको गोदाममा गत वर्ष झण्डै ८० करोड बराबरको पाउडर दुध र मख्खन बिक्रि नभएर थन्कियो छ । किसानले लामो समयसम्म भुक्तानी पाएनन् । त्यसको कारणमा कोरोना महामारीका कारण दुधको खपतमा आएको गिरावटलाई मुख्य कारण भनियो । तर त्यतिमात्रै कारण थिएन । दुग्ध उत्पादनको विविधिकरण नहुनु पनि मुख्य कारण थियो । त्यही भएर यस्तो समस्या डिडिसीमा समयसमयमा आइरन्छ ।

हुन दुग्ध विकास संस्थानले करिब डेढ दर्जन परिकारहरु उत्पादन गर्ने गरेको प्रचार गर्छ । तर नेपालगन्जमा हाल मुख्यतः ५ किसिमका परिकारहरु मात्रै उत्पादन भइरहेका छन् । दुग्ध वितरण आयोजना नेपालगन्जका प्रमुख योगेन्द्र शाहका अनुसार हाल मुख्यतः दही, चिज, पनिर, मख्खन र घ्यु उत्पादन भइरहेको छ । उनी तीन किसिमको दही उत्पादन भइरहेको बताउँछन् ।

तर नेपालगन्जमै दुधबाट बनेका अनेक परिकारहरुको माग उच्च छ । बजारमा खपत हुन सक्ने परिकारको उत्पादनमा डिडिसीले ध्यान दिन नसकेको पाइएको छ । नेपालगन्जमा रावडीको खपत धेरै राम्रो हुने गरेको मिठाई व्यापारीहरु बताउँछन् । यसका साथै अधिकांश महिना गर्मी हुने नेपालगन्जमा आइसक्रिम र लस्सी लगायतका उत्पादनको खपत पनि बढी हुन्छ । तर दुग्ध विकास नेपालगन्जको कार्यालय कोहलपुरमा आइसक्रिम बनाउने उपकरणहरु नै नभएको प्रमुख शाहले बताए । यसका साथै बोत्तलका सोडायुक्त पेय पदार्थको विकल्पमा फ्रेस मिल्लको माग पनि बरिरहेकोमा नेपालगन्जमा अन्य केन्द्रहरुबाट मगाउने गरिएको छ ।

यद्धपि शाहले यसवर्ष लस्सीको उत्पादन गर्ने योजना रहेको भने बताए । ॅगर्मी हुने शहर भएकोले पनि लस्सीको खपत बढी हुन्छ भन्ने हाम्रो अपेक्षा हो । म आएदेखि नै यसको योजना बनाएको थिएँ । तर कोरोनाका कारण सफल भएन । यसवर्ष यसको उत्पादन गर्ने हाम्रो योजना छ,’ शाहले भने । यसका साथै लालमोहन लगायतका मिठाई उत्पादनतिर पनि ध्यान गएको उनको भनाइ छ ।

डिडिसीमा दुधको प्रत्यक्ष खपत संकलनको तुलनमा अत्यन्त न्युन छ । नेपालगन्ज आयोजना प्रमुख शाहका अनुसार नेपालगन्जमा हाल दैनिक करिब १० हजार लिटर दुध संकलन हुन्छ । खपत भने दैनिक बढीमा १५ सय लिटर रहेको छ । त्यसमध्ये करिब एक हजार लिटर त दुधमात्रै बिक्री हुन्छ । खपत नभएको दुधलाई पाउडर बनाएर माग बढी हुने र संकलन कम हुने समयमा बिक्री गर्ने गरिन्छ ।

आयोजनाको नेपालगन्ज केन्द्रले बाँके, बर्दिया, दाङ, सुर्खेत र पश्चिम रुकुम गरी पाँच जिल्लाका व्यवसायिक किसान एवं सहकारीकाबाट दुध संकलन गरी वितरण गर्ने गरेको छ । दुध संकलन र बिक्री मात्रै नभई उत्पादनमा विविधिकरण गरेर दुधको खपत बढाउने आयोजनाको लक्ष्य हो । तर आयोजना अहिलेपनि सुरुवाती उत्पादनमै अल्झिएर बसिरहेको उपभोक्ताहरुको गुनासो छ ।